Łukasz Wilk, Przemysław Wilk
W środkowej części progu Pogórza Karpackiego zwanego na tym odcinku Pogórzem Ciężkowickim zlokalizowany jest interesujący przyrodniczo fragment lasu. Las ten porasta północne stoki Góry Św. Marcina (384 m n.p.m.), wybitnego wzgórza na skraju Karpat u południowo-wschodnich rubieży miasta Tarnowa. W 2018 roku opisywany płat lasu w zarządzie miasta Tarnowa, decyzją Rady Miejskiej zmienił nazwę na „Park Niepodległości Miasta Tarnowa im. Romana Księcia Sanguszki powstańca 1831 roku – Sybiraka”. Jest to po części wypełnienie woli przedwojennych właścicieli tych dóbr, którzy decyzją księcia Romana Sanguszki przekazali kilkanaście hektarów terenu na stokach Góry Św. Marcina miastu Tarnów z przeznaczeniem na park. Około 30-hektarowy płat lasu po wojnie, zanim trafił pod zarząd miasta administrowany był przejściowo przez Lasy Państwowe. Od zakończenia wojny nie prowadzono tam użytkowania rębnego przez co ten zakątek leśny z około 100-letnim starodrzewem budowanym w zdecydowanej przewadze przez gatunki drzew liściastych upodobnił się do rezerwatu przyrody.
Na podłożu budowanym tu przez mieszankę utworów fliszowych, drobnoziarnistych piaskowców wapnistych oraz łupków wytworzyły się bogate w minerały leśne gleby brunatne o miąższości przekraczającej przeważnie 1 m, z warstwą próchniczną do kilkunastu centymetrów. To żyzne siedlisko, las wyżynny, nawiązuje składem gatunkowym do buczyny karpackiej z dominacją dębu szypułkowego, buka i jesionu oraz domieszką wielu innych gatunków drzew (klon jawor, jodła, modrzew, sosna, lipa, wiąz, klon zwyczajny, olsza, brzoza, czereśnia, czeremcha i gatunek obcy - dąb czerwony). Przechodząca równoleżnikowo główna alejka oddziela północne zbocza wzgórza od przylegającej do nich części bardziej wypłaszczonej. W okolicy tego załamania terenu, u podstawy północnych zboczy istnieją szczególne warunki stymulujące drzewa do wzrostu na wysokość. W pogoni za światłem, przy zapewnionym dostępie do wody w podłożu podczas długiego sezonu wegetacyjnego ciepłych okolic Tarnowa wiele gatunków drzew prezentuje swój potencjał wzrostowy.
Właśnie tam, wraz ze swoim bratem Przemysławem odnaleźliśmy późną jesienią 2021 roku dwa niezwykłe drzewa. W skupisku wysokich jesionów, osiągających i przekraczających wysokość 40 m wypatrzyliśmy poniżej głównej alejki bardzo smukły, asymetryczny okaz z odłamaną jedną odnogą, który zdawał się nadrabiać swoją niedoskonałość prześcigając konkurentów w pogoni za światłem. Kolejne próby zmierzenia tego smukłego, liczącego ledwie 159 cm obwodu w pierśnicy jesiona wyniosłego potwierdzały jego wyjątkowość – dalmierz pokazał wartość ok. 44 m, a późniejsze wizyty potwierdziły rekord kraju dla wysokości tego gatunku - 45,5 m. W tym samym dniu, przy głównej alejce w pobliżu altanki wypatrzyliśmy rosłe dęby szypułkowe – czyżby kolejny rekord? Pomiary w tym miejscu są utrudnione ze względu na gęstwinę leśną ale najgrubszy dąb z obwodem pnia w pierśnicy 4,03 m okazał się po wielu próbach jednocześnie najwyższym znanym nam i zmierzonym dębem szypułkowym w kraju i na świecie. Odwiedzając to miejsce wspólnie z Piotrem Gachem w styczniu 2023 r. potwierdziliśmy wysokość 43,8 m!
Sąsiadując przez górę z parkiem zwanym przez miejscowych „na Marcince” możemy częściej odwiedzać „Las Gigantów” co umożliwiło nam w lutym tego roku dokonanie kolejnych odkryć potwierdzających wyjątkowość tego lasu. W okolicy najwyższego dębu rośnie następny okazały dąb szypułkowy, trzeci najwyższy notowany w Polsce i na świecie (wysoki na 42,8 m, obwód w pierśnicy 340 cm) oraz rekordowi przedstawiciele kolejnych gatunków liściastych - klon jawor, mierzący 38,1 m wysokości, z obwodem w pierśnicy 1,94 m (najwyższy znany w Polsce, 7-my na świecie) oraz przedstawiciel gatunków obcych, wysoki na 36,8 m, z obwodem w pierśnicy 2,63 m dąb czerwony (najwyższy ze znanych w Polsce). Ciekawe, co jeszcze kryje się w ostępach leśnych tarnowskiego parku pod Górą Św. Marcina, który okazał się być matecznikiem dla leśnych olbrzymów…
Łukasz Wilk, Przemysław Wilk
Przy pisaniu notatki wspomagaliśmy się informacjami zawartymi w publikacjach:
- "Park na Górze Św. Marcina zmienił nazwę" 24.05.2018
https://tarnow.pl/Dla-mieszkancow/Aktualnosci/Miasto/Park-na-gorze-sw.-Marcina-zmienil-nazwe,
- „Las na Górze św. Marcina” – tekst opublikowany na stronach Tarnowskiego Centrum Informacji – jednostki budżetowej Gminy Miasta Tarnowa (1999-2023 TCI)
https://www.it.tarnow.pl/atrakcje/przyroda/zielone-perly-tarnowa/las-na-gorze-sw-marcina/,
- Strona Monumental Trees.
Najwyższy notowany obecnie w Polsce jesion (wyniosły) rośnie w tarnowskim parku na Górze Św. Marcina i mierzy 45.5 m.
Fot. Łukasz i Przemysław Wilk, 2023 r.
|
|
|
Najwyższy na świecie(!) znany obecnie dąb szypułkowy także rośnie
w parku na Górze Św. Marcina w Tarnowie. Drzewo mierzy 43.8 m wysokości.
Fot. Łukasz i Przemysław Wilk, 2023 r.
|
W tym samym parku można podziwiać innego, zaledwie o 1 metr niższego dęba szypułkowego.
Fot. Łukasz i Przemysław Wilk, 2023 r.
|
|
|
|
Kolejnym rekordzistą z tego parku jest najwyższy notowany w naszym kraju klon jawor.
Drzewo to mierzy 38.1 m wysokości. Fot. Łukasz i Przemysław Wilk, 2023 r.
|
|
Na koniec przedstawiamy najwyższego znanego w Polsce dęba czerwonego.
Także i to drzewo rośnie na terenie parku na Górze Św. Marcina. Mierzy ono 36.8 m wysokości.
Fot. Łukasz i Przemysław Wilk, 2023 r.
|
Wstecz